Dank aan allen voor alle expertionele input, ideeën, goede discussies en goede zin!
Hieronder het verslag, opgetekend door Richard van Dooren.
Op naar Buiksloterham 2.0Een goed leven, zelfvoorzienend en zelfsturend vermogen in een open gemeenschap als resultante van avond open innoveren. Burgers bepalen en regelen het zelf wel. Nu nog de gemeente zover te krijgen ook als een open innovatie organisatie op te stellen.
Open Innovation Capital organiseerde 17 september in Pakhuis De Zwijger te Amsterdam een open innovatie avond met experts en geïnteresseerden op gebied van wonen en werken om te brainstormen over de invulling van de Buiksloterham, een gebied in Amsterdam-Noord in de buurt van ’t IJ, naast het voormalige Shell terrein.
Bureau Noordwaarts, vanuit de Gemeente Amsterdam verantwoordelijk voor de gebiedsontwikkeling in Amsterdam-Noord is op 11 september een uniek pitchtraject gestart. Projectontwikkelaars kunnen voor vijf kavels in de Buiksloterham in Amsterdam-Noord een ontwerp indienen. Het belangrijkste selectiecriterium is duurzaamheid. Ontwikkelaars krijgen een kavel niet op basis van wie het meeste geld biedt, maar wie het meest duurzame plan indient. De prijs van de grond staat vast.
Amsterdam heeft zichzelf ten doel gesteld dat in 2015 alle nieuwe projecten klimaatneutraal worden gebouwd. Amsterdam-Noord gaat nu in Buiksloterham het voortouw nemen om dat doel te bereiken. De Buiksloterham verandert de komende jaren in een uniek en duurzaam gemengd werken woongebied, met ruimte voor bestaande en nieuwe bedrijven en avontuurlijke bewoners. In het gebied komen in de periode tot 2015 ongeveer tweeduizend woningen, gemengd met bijzondere bedrijfspanden.
Een derde van het gebied ontwikkelt de gemeente actief door grond uit te geven. Voor maar liefst tweederde van het gebied geldt dat er volop kansen liggen voor initiatieven van particulieren. Initiatiefnemers zijn daarbij niet gebonden aan een uitgewerkt stedenbouwkundig plan, maar kunnen binnen bepaalde spelregels hun plannen zelf vormgeven.
Een plan los van regels, indienvoorwaarden en kadersAls je als particulier een plan wilt indienen zonder de spelregels te hanteren, deze spelregels juist doelbewust opzij te zetten dan organiseer je een open innovation evenement. Out-of-the-box denk je met een groep mensen over hoe je als mogelijk toekomstige bewoner of ondernemer wilt wonen en werken. Een open innovatie evenement kan ervoor zorgen dat je boven de dwingende materie staat, even los van alle dirigerende en convergerende factoren. Het trilt je even los uit klei van het alledaagse patroon van denken en handelen. Op deze open innovatie bijeenkomst komen 40 mensen bij elkaar en gaan in groepen te werk. Op basis van vragen denken zij na en brainstormen zij erop los. Daarbij zijn de uitkomsten van gelijke waarde als de manier waarop de uitkomsten tot stand zijn gekomen. Want de manier waarop het tot stand komt kan in de toekomst een veelgebruikte methode zijn om creatief om te springen met behoeften, wensen en problemen van mensen in een bepaalde situatie.
Na een fris glaasje Prosecco gaat de avond van start. Eva de Klerk en Layana Mokoginta trappen af en vertellen over de herkomst van het initiatief en thema van de avond: Off the grid. Maarten Bruns neemt vervolgens de leiding van de avond op zich door de eerste vraag te stellen aan de 40 aanwezigen: Ga een minuut lang terug naar het moment in je leven dat je de prettigste herinnering had aan wonen. Hoe zag dat eruit? Bijna iedereen die antwoord geeft keert terug naar zijn of haar prille jeugd. Wat opvalt maar niet word genoemd is de zorgeloosheid van leven in die opgeroepen beelden. Misschien een stille indicator als fundering van een stukje gebiedsontwikkeling.
(F)actoren De avond is krap van tijd hoewel Maarten met alle rust doorstoomt naar de volgende vragen die in kleinere groepen worden beantwoord. De uitkomsten variëren sterk van elkaar hoewel rode draden te benoemen zijn. Zo worden bijv. actoren en factoren genoemd die van invloed zijn op de gebiedsontwikkeling van De Buiksloterham. Dat varieert van ‘gevestigde orde, ambtenaren, beleidsplannen tot aan wind, blijheid, open leven, technologie, kinderen en bejaarden, van een talkfabriek tot aan handel en zelfvoorzienend zijn’. Een opsomming die tekort doet aan wat er is genoemd alhoewel denkbaar is dat de lijst bijna onuitputtelijk is als je bedenkt wat er niet in positieve en negatieve zin van invloed kan zijn op een stuk grond. Maarten vraagt een ieder op de lijst aan te geven welke drie begrippen de voorkeur heeft als factor of actor voor de Buiksloterham. De volgende begrippen krijgen de meeste streepjes: ‘zelfvoorzienend, ‘het maken of ontstaan van community’s, flexibel, goed leven, water, en flora’.
Buiksloterham in 2020?Als de vraag aan de groep wordt voorgelegd hoe de Buiksloterham er volgens jou in 2020 uit zou zien dan volgt een korte discussie. Hoe kan een open source nou bepalen hoe iets eruit kan zien als eigenlijk een kenmerk van open source is dat je dat niet helemaal zelf bepaald of niet weet waar het eindigt. Of dat het zolang de open source gemeenschap eraan sleutelt het telkens verandert.
Open source gaat eigelijk een stukje verder dan open innovatie, althans in de context van voorbeelden zoals open source tot nu toe werkt. Daarbij wordt door ieder mogelijke particulier, burger of professional met een expertisegebied samengewerkt aan een product, dienst of concept zonder een hiërarchisch leiderschapssysteem doch met enkele spelregels waarbij het intellectueel eigendom van velen of van niemand is. Of iemand staat toe dat zijn intellectueel eigendom wordt gebruikt zonder daar geld tegenover te stellen. Dat laatste is juist de kracht ervan. Het intellectueel eigendom is niet van belang en de beperkende werking daarvan vervalt. Het belangrijkste wordt dan mogelijk; anderen hebben toegang tot het product of concept en kunnen het aanpassen, verbeteren en gebruiken zonder licenties te betalen. Je voegt iets toe en je krijgt op een ander wijze er iets voor terug zonder dat het binnen de macht en geslotenheid is van een bedrijf. Zo kan je in principe een stad bouwen. Dat zou voor de Gemeente Amsterdam een uitdaging kunnen zijn om de eerste open source projectontwikkeling te starten. Open source is misschien wel net zo’n voorkeursactor of factor om een stad of een deel ervan vorm te geven, levend te houden en te laten groeien.
Zelfvoorzienend vermogenIn meerdere groepen komt het zelfvoorzienend karakter terug. Als je die gedachte volledig doorvoert stuit je alras op een utopie maar met een eigen stadskas waar je als buren gezamenlijk aan je seizoensgroenten en fruit werkt, je eigen cradle-to-cradle concept opzet en je hele energiehuishouding onafhankelijk maakt ben je goed op weg naar een realistisch groene, duurzame en zelfstandige leefomgeving. Ook wordt in dit straatje een ‘zero emission’ of CO2 neutrale omgeving genoemd. Door het verminderen of geheel voorkomen van logistiek transport of distributie in de leefomgeving dring je luchtvervuiling terug.
Burgernemerschap De bewoners en ondernemers regelen alles zelf, zo wordt het stadsbestuur op verre afstand gehouden wat niet inhoudt dat dit stukje stad een vrijplaats wordt van losbandigheid. Nee, het is een vorm waarbij de verantwoordelijkheid juist zelf ter hand wordt genomen en waar de burger meester is van zijn of haar leefomgeving. Een soort burgernemerschap. Bewoners en ondernemers die met een budget van de gemeente per jaar zelf bepalen hoe hun buurt op peil wordt gehouden, aangepast, verbetert en zorgt voor groei. Gedelegeerd budgetteren!
Open SourceAl met al wordt het een heerlijk en eerlijke plek om te wonen, te werken of een combinatie van beide met winkels en ondernemers die zich thuis voelen in een open source gemeenschap dat open staat voor verbindingen met internationale community’s. Waar een excellent thematisch lesinstituut met satellietvestigingen het beste uit mensen haalt. Een topinstituut die kan wedijveren met de beste onderwijs instituten in het buitenland, zomaar aan de overkant van het centrum van Amsterdam.
Goed levenEen plek die goed leven schenkt aan haar habitat waar collectief de lasten worden gedragen en waar men telkens haar zelfvoorzienend vermogen alsmaar vergroot en innoveert. Een deel van de stad dat op zichzelf kan staan en kan kiezen om zoveel mogelijk onafhankelijk te zijn van toeleveranciers, nutsbedrijven etc.
Goed leven geeft een ruimere dimensie aan duurzaamheid dan al het goede van duurzaamheid zelf. Goed leven dat op een duurzame manier tot stand komt want duurzaam gaat alleen maar over energiegebruik, en niet over de gehele variëteit van goed leven.
Is een avond genoegHet moge duidelijk zijn dat deze avond waar in 3 uur tijd waarvan ongeveer 2,5 uur netto tijd is om te praten, te discussiëren en te brainstormen een begin is om een wenswereld zoals een eindgebruiker die zou willen te creëren. Het is een begin waarbij de Gemeente Amsterdam open zou moeten staan voor moderne vormen van inbreng waar toekomstige bewoners nu prosumenten oftewel producerende consumenten zijn van ontwikkeling, invulling en vervulling. De bijeenkomst is geslaagd hoewel je misschien nog wel 10 van dit soort avonden nodig hebt om al de wensen op haar merites verder te onderzoeken en uit te werken. Misschien wel 10 keer met steeds een groep van een (deels) andere samenstelling die telkens verder gaat waar de vorige groep gebleven is. Want in sociaal, technologisch en economisch opzicht waar deze groep als het zich voor een langer momentum mocht onderdompelen in een zorgeloos gevoel van weleer, van fantasie, van een 360 graden kijk op alle facetten van het goede leven voor wie dan ook is nog niet alles genoemd. Dan wil deze groep misschien wel dat er sociaal-economische cohesie ontstaat waarbij de bewoners/ondernemers zelf als coöperatieve bank fungeert, dat zij voor meer werkgelegenheid zorgt als de herverdeling van inkomsten evenwichtiger zou worden toegepast, voor haar ouderen in de wijk zouden zorgen volgens een nieuw bedacht idee ontstaan door open source samenwerking.
Kortom, pure open source gemeenschapszin. Je mag er wonen als je er ook iets aan teruggeeft of iets voor doet. Het is niet geven en nemen maar geven en krijgen. Een kleine verschuiving die een andere orde schept, een realistische orde want wie zegt nu dat de mooie plannen bedacht achter vergader- en tekentafel de meest realistische zijn en het meest congruent zijn met de wensen van de toekomstige bewoner, als de ontwerper alles zelf bedenkt en geen woord wisselt met een persoon die hij of zij niet kent maar degene wel in zijn ontwerp gaat wonen, in zijn of haar bedachte straat, wijk en stad. In zijn of haar bedachte sociale orde die naadloos past op de wereld om ons heen alsof dat de enig geldende wereld is waarin we kunnen leven. Yeah sure…
De tijden veranderenNieuwe generaties die vanaf het eerste plan betrokken willen zijn en ook nog eens de nodige creatieve inbreng willen geven omdat zij weten hoe de volgende dag er voor hen uit ziet of moet zien moet je uitnodigen(anders nodigen zij zichzelf wel uit!). Nieuwe generaties die over 10 of 20 jaar of later huizen betrekken, zullen mede door het leven en werken met de wereld van o.a. internet, mobiele communicatie en duurzaamheid (en de hang naar tegentrends) een attitude aan de dag leggen waar eerdere generaties minder vertrouwd mee zijn maar wat een onomkeerbaar proces is.
Als de Gemeente Amsterdam nog niet de moed heeft om meedenkende burgers bij de planvorming te betrekken dan kan zij dat wel als eis stellen voor de projectontwikkelaars die in de race zijn voor de pitch en gekozen worden. Elk bureau zal een groep van mensen die niet aan het bureau zijn verbonden in een open innovatie of open source setting aan zich kunnen binden. Samen met experts van het bureau zullen zij tot plannen komen die wens en feedback van toekomstige bewoners in zich draagt. Op naar Buiksloterham 2.0.
Richard van Dooren,
Hoofddorp, september 2009
Posts
